De Porsche Panamera Sport Turismo door de bril van autodesigner Niels van Roij

“De woorden design en styling worden erg vaak door elkaar gehaald. Design gaat over de conceptuele aanpak - de functie of het doel van de auto - en styling is de vormgeving die daarop volgt.” Het is de eerste van een reeks openbarende lessen over de wereld die schuilgaat achter automotive design. We parkeerden de vernieuwde Porsche Panamera 4S E-Hybrid Sport Turismo voor het Design Museum in Den Bosch en lieten Niels van Roij losgaan op de shooting brake uit Zuffenhausen. Wie denkt een aardig potje te kunnen praten over het lijnenspel van een auto, verbleekt als een te vaak gewassen t-shirt naast iemand die een Master heeft in Vehicle Design aan de Royal College of Art van Londen, zoveel werd duidelijk.

Niels is vooral bekend geworden door zijn ‘Electric Shooting Brake’ - een stationwagen van de Tesla Model S - maar ook het design van Silver Spectre en Adventum Coupé gaan de wereld over. Werp een blik op één van zijn creaties en het moge duidelijk zijn waar de ont- werper voor staat: tijdloos en bespoke design, dat in elk detail doordacht is en - niet onbelangrijk - een automobiele expressie is van de klant. “Elke auto is zo uniek als de eigenaar ervan”, zegt Niels. “Waarom laten we ons huis en de tuin door een architect ontwerpen, maar nemen we genoegen met een auto zoals hij in de showroom wordt aangeboden? Op dit moment zijn we de Breadvan Hommage op basis van een Ferrari 550 Maranello aan het afmaken. Een tweejarig project waar een enorme hoeveelheid tijd in is gestoken om samen met de klant tot een perfect uitgebalanceerde auto te komen. Ik ben een perfectionist. Bij één van de eerste kleimodellen, bijvoorbeeld, zag ik twee seconden na voltooiing dat we opnieuw moesten beginnen. Dat is een lastige beslissing maar ik heb het enorme geluk dat ik met autonome professionals mag samenwerken die dat niet persoonlijk nemen.”

Lijdend voorwerp 

Door naar de Panamera Sport Turismo die wij hebben meegenomen. Een auto die alles doet waar Porsche voor staat en gelijktijdig het speelveld van het merk verruimt door het accent te leggen op comfortabel en snel reizen. Vergis je niet, met 560 pk uit een plug-in hybride aandrijflijn is het een indrukwekkende bolide die helemaal in het tijdsbeeld van nu past en graag een robbertje vecht om de linkerbaan. Ons testexemplaar is uitgevoerd in ‘Nachtblauw metallic’ met een zadelbruin interieur en roept daarmee een klassieke ambiance op. Niels: “Een ontwerper ziet een auto het liefst in zilvergrijs omdat de ‘surfa- cing’ (de huid) dan het duidelijkst te zien is. Maar ja, dat is best een saaie keuze voor een auto als deze en op het donkerblauw komen wel de chroomaccenten mooi naar voren. Voor onze klanten is kleur ook een belangrijk onderdeel - voor de op de Tesla Model S gebaseerde Shooting Brake hadden we maar liefst tien soorten British Racing Green ontwikkeld. Kleur is iets heel persoonlijks maar het kan op een auto echt een hit or miss zijn.” We staan voor het Designmuseum in Den Bosch en veel passanten laten tijdens het voorbijlopen hun waardering voor deze auto blijken. Maar waarom is de Panamera voor menigeen zo’n aantrekkelijke auto? Gewapend met een rol designers-tape neemt Niels ons mee in de wereld van autodesign. “Het heeft te maken met de drie ‘lagen’ waar we in automotive design van spreken”, vertelt Niels. “Je begint als ontwerper op een figuurlijke tien meter afstand, om de proporties te bepalen. Proportioneel statement is de eerste ‘laag’. Vervolgens richt je je op de surfacing van een auto, de huid. Geloof het of niet, maar hoe jij het licht op een auto ziet vallen, is geen toeval. Ook daar is van tevoren over nagedacht. Tenslotte de jewellery. Dan hebben we het over chroomwerk, badges en het detail-ontwerp van bijvoorbeeld een koplamp. De Panamera Sport Turismo is een uitstekend voorbeeld van een auto waar al deze ‘lagen’ perfect in balans zijn”. Een voor ons onbelangrijk designelement wordt ook door Niels belicht. “Zie je dat de Sport Turismo vanaf het portier tot aan het voorwiel een redelijk stuk ruimte heeft zitten? Hoe meer ruimte, hoe mooier we dat doorgaans vinden maar het is ook een stuk duurder om te produceren. Je kan het ook zien aan de overhang van een auto van het voorwiel naar de neus. Een korte overhang is visueel aantrekkelijker maar technisch lastiger te realiseren, dus duurder om te maken. Neem je bij- voorbeeld een Volkswagen Golf IV, dan is de afstand tussen voorportier en voorwiel juist zo kort mogelijk omdat dat in productiekosten scheelt. Voor een dergelijk massaproduct essentieel.” 

Het licht gezien 

“Porsche-designers worden vaak ten onrechte als ‘lui’ bestempeld, maar het is juist heel lastig om je binnen zulke strenge parameters te bewegen als ontwerper”, zegt Niels. “Vooral met een merk als Porsche, waar de liefhebbers achter het merk heel trouw zijn. Porsche heeft niet alleen te maken met mensen die er één kopen, maar ook met een enorme groep die zich als liefhebber met het merk verbonden voelen en die zijn minstens zo kritisch als de kopers.” Het roept een eeuwenoude vraag bij ons op die we Niels niet kunnen onthouden: moet vorm functie volgen of andersom? “De vorm heeft altijd een functie”, zegt Niels. “Eerdergenoemde Golf, bijvoorbeeld, was ook de eerste auto met clear lense technology. De functie was niet persé het verbeteren van de lichtopbrengst, maar het had als doel om het model ook in het donker herkenbaar te maken.” Om zijn standpunt te verduidelijken richt Niels zich op de koplampen van onze Panamera. “Jij en ik herkennen hier meteen een Porsche in. Missie geslaagd dus. En kijk eens aan de achterkant naar die kaarsrechte vouw op het paneel tussen de achterlichten en de achterruit”, zegt Niels terwijl hij de lijnen met tape accentueert. “Zonder die vouw zou het ontwerp van de Sport Turismo veel fragieler ogen. Nu staat er een auto die net zo betrouwbaar en stevig oogt als hij werkelijk is. Deze ene lijn bepaalt voor een groot deel onze perceptie van wat een Duitse executive shooting brake moet zijn”, is zijn argument over de functie van design. Het designers-tape gaat ondertussen over de shutlines en surfacing van onze Duitse volbloed. Soms camouflerend, soms juist om te accentueren. “De lijnen tussen panelen (de kieren, red.) en de vouwlijnen in de panelen zijn van essentieel belang voor het ontwerp. Zou de shutline van het achterportier recht naar beneden lopen in plaats van bovenaan een curve te maken, dan zou het geheel er maar vreemd uitzien, nietwaar? Door die bocht in het achterportier worden de heupen van de Sport Turismo geaccentueerd.” Met de tape en een reeks soepele polsbeweging brengt Niels talloze lijnen tot leven die we anders met ons ongeoefende oog niet zomaar hadden gezien. 

Interieur 

De temperatuur is inmiddels aardig gedaald, een uitgelezen kans om het overwegend bruine interieur van de auto onder de loep te nemen. Had Niels zelf ook gekozen voor de conservatieve kleurstelling waarin deze Sport Turismo is getooid? “Qua interieur is het op dit exemplaar in elk geval goed gegaan, ik zou zelf ook geen zwart hebben genomen”, reflecteert de man die meer over stijl weet dan ondergetekende, zo getuige ook zijn perfect op de Panamera afgestemde kostuum en das. Wordt de Porsche-Fahrer ook hier getrakteerd op een herkenbare ervaring? “In grote lijnen is dat zeker zo, als je kijkt naar de opbouw van de lagen van het interieur. Ook de details, zoals de facetten van de aluminium lijsten dragen bij aan een doorvertaling van wat we net buiten zagen. Het toont een strak en degelijk geheel met geruststellende feedback van de materialen. Wat wel zonde is, is het verdwijnen van knoppen. Natuurlijk, een BMW 7-serie uit eind jaren negentig met haast tweehonderdvijftig knoppen is het andere uiterste, maar het is bewezen dat het hebben van een herkenbare knoppenrij zorgt voor een veiliger rit omdat je niet hoeft te zoeken naar de juiste knop voor een bepaalde functie.” Hoe verhoudt de Panamera zich eigenlijk tot die twee andere Duitse topsedans, de al genoemde ‘Siebener’ en Mercedes’ S-Klasse? “Dan heb je het over twee auto’s die - net als Porsche - een ijzersterke erfenis hebben waarmee designers moeten werken. BMW heeft nu moeite om binnen die eerdergenoemde parameters te kunnen vernieuwen maar zet ook een S-Klasse naast de Panamera en je ziet meteen wat een goed ontwerp is.” Kon ik eerst het ontwerp van deze Porsche alleen omschrijven als ‘...tamelijk sportief’, na deze lezing is mijn achting voor het design groot en zie ik perfecte vormen. Keer op keer knikken de hoofdredacteur van RS Porsche Magazine en ik instemmend mee, onze Aha-Erlebnis nog verwerkende. In grote lijnen snappen we allebei wat we zien, in detail begrijpen we het nu ook. 

Niels van Roij werd in 1984 geboren in het Brabantse Oosterhout en maakte zijn droom om auto-ontwerper te worden waar. Begon in 2005 aan de Design Academy van Eindhoven en studeerde verder aan de RCA in Londen, waar hij zich waagde aan tal van uitdagende en prestigi- euze designprojecten. Sinds enige tijd terug in Nederland, waar hij zich met Niels Van Roij Design - een multi-disciplinaire designstudio - specialiseert in coachbuilding. “Mijn persoonlijke smaak doet er niet toe - mijn opdrachtgevers zijn mijn co-designers”.

Tekst: Marc van Domburg Scipio
Fotografie: Maurice van Kesteren
Illustraties: Niels van Roij Design